Ek Eylem Nedir ?

Ek eylem dilimizde isim veya isim soylu olan sözcüklere geldiğinde birleşik zamanlı fiil oluşturur. Ek fiil sayesinde isim yükleme dönüştürülmüş olur. Orta okulda ve lisede gördüğümüz konulardan biridir ve dilimiz için önemli bir konudur.

İsimlerin veya isim soylu sözcüklerin sonuna gelen ek fiiller birleşik fiilleri oluştururlar. İlk başta basit fiil olan sözcük ek eylem aldığında birleşik fiile dönüşmüş olur. İsim soylu olan sözcükler yüklem olarak kullanılmak istenildiğinde ek eylem almaları gerekir.

Ek eylemlerin cümle içerisinde farklı görevleri vardır. İsim veya isim soylu olan sözcüklerin sonuna gelerek yüklem oluştururlar. Basit fiil olan sözcüğü birleşik fiil yapmış olurlar. Ek eylem ne demek konusu sınavlar için de oldukça önemlidir.

Ek fiiller de ek alabilirler; “-idi, -imiş, -ise” ekleri bunlardır. Hangi sözcüğün sonuna geliyorlarsa yazım şekilleri değişebilir. Ek eylemler 4 kip üzerine incelenirler. Geniş zaman kipinde kullanılan ek eylemler vardır. Bunlar; -ım, -im, -um, -üm, -dır, -dir, -dur, -dür ekleridir.

“İyi bir insanım, iyi bir insansın, iyi bir insandır,” diye devam ettiğimizde ek eylemi geniş zaman kipinde kullanmış oluruz.

Di’li geçmiş zaman çekim ekleri de diğer kullanılan ek eylem çeşitleridir. -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü ekleri bu şekildedir. “Ben İstanbul’daydım, sen İstanbul’daydın,” derken geçmiş zaman ek eylem kullanmış oluruz.

Ek Eylem Örnekleri

Ek eylem örneklerinden biri de duyulan geçmiş zaman olarak kullanılan türlerdir. Ek eylem ekleri -mış, -miş, -muş, -müş olduğunda duyulan geçmiş zamandan bahsediyor oluruz.

“Okuldaymışsın, okuldaymışım,” dediğimizde ek eylemi duyulan geçmiş zaman olarak kullanmış oluruz. Ek eylemler dilek şart kipi ekini de alabilirler. Bu ek -ise olarak kullanılır.

“Hava iyiyse size geleceğim,” dediğimizde dilek şart kipini kullanmış oluruz. Bu durumun olumsuzu da ‘değil’ sözcüğü kullanılarak oluşturulur. “Hava iyi değilse gezemeyiz,” örneğinde olduğu gibi.

Ek eylemler isimlere ek olarak eklenirler ve yüklem olmasını sağlarlar. Belirli geçmiş, geniş zaman, belirsiz geçmiş kipleri için koşul belirten ekler olabilirler. Bu koşul -idi, -imiş, -ise ekleri ile belirtilir. Ek eylem almış isim artık yüklem görevinde olur.

“Babam ilkokulda öğretmendi,” cümlesinde öğretmen isim sözcüğü -idi ek eylemiyle kaynaşarak yüklem haline gelmiştir. Kelime isim anlamından aldığı ek sayesinde kurtulmuş ve fiil haline dönüşmüştür.

Ek fiilin oluşma aşaması bu şekildedir. Ek fiillerin cümlede görevleri olur. İsmi yükleme dönüştürerek birleşik zamanlı bir fiil elde etmemizi sağlarlar. Ek fiil kullanırken bildirme eki koyarsak bu kesinlik anlamı taşır.

“Bu kalemdir,” dediğimizde bir kesinlik bildirmiş oluruz. Fakat eğer ek koymasak ve “şu kalem,” desek yine anlam değişmez. Buradan cümle içinde kesinlik bildiren eki çıkardığımızda anlamın değişmeyeceğini anlamış oluruz.