Düzenli Rejime Sahip Akarsular

Düzenli rejime sahip akarsular konusuna gelmeden önce, akarsu nedir, akarsu rejimi ne anlama gelmektedir gibi konulara bakmak gerekir. Çünkü bu konuları anlamadan, düzenli rejime sahip akarsular konusunu kavramak ve anlamlandırmak daha zordur.

Akarsu Nedir?

Türk Dil Kurumu (TDK) akarsuyu; “Yeryüzünde, yer altında belirli bir yatak içinde, eğim boyunca sürekli veya zaman zaman akan su” şeklinde tanımlar.

Yani, yeryüzünde hareket halinde olan, deniz veya göl gibi durağan olmayan su kütlelerine akarsu denir. Akarsular büyüklüklerine göre, ırmak (nehir), çay ve dere şeklinde adlandırılır.

Akarsu Rejimi Nedir?

Herhangi bir akarsuyun yıl içinde ve yıllar arasında sahip olduğu seviye değişimlerine, akarsu rejimi denir.

Akarsu rejimi şayet yıl içinde az değişkenlik gösteriyorsa düzenli akarsu rejimi, büyük değişkenlikler gösteriyorsa düzensiz akarsu rejimi ismiyle adlandırılır.

Rejimlerine Göre Akarsular

Düzenli Rejime Sahip Akarsular

Yıl içinde akım seviyesi ve debisi (akım hızı) fazla değişmeyen akarsulardır. Düzenli rejime sahip akarsular, yıl boyunca düzenli yağışların görüldüğü Okyanus ve Ekvatoral iklimlerin yoğun olarak yaşandığı, Güney Amerika ve Batı Afrika gibi bölgelerde bulunur. Amazon Nehri ve Kongo Nehri, düzenli rejime sahip akarsulara örnektir.

Düzensiz Rejimli Akarsular

Adından da anlaşılacağı gibi, yıl içinde ve yıllar arasında, debisi ve akım seviyesi çok düzensiz olan akarsulara, düzensiz rejimli akarsular denir. Akdeniz, savan, muson, karasal ve step iklim bölgelerinde, düzensiz rejime sahip akarsular sıklıkla görülür. Ülkemizdeki Fırat Nehri, Çin’deki Yangze Irmağı, Hindistan’daki Ganj ve İndus Nehri ve Güney Afrika’da bulunan Orange Nehri, düzensiz rejime sahip akarsulara verilebilecek en güzel örneklerdir.

Ülkemizdeki en düzenli rejime sahip akarsular bol yağış alan Karadeniz Bölgesi’nde görülür. Diğer bölgelerimizde yer alan akarsuların neredeyse tamamı düzensiz rejima sahiptir.

Beslenme Kaynaklarına Göre Akarsular

1. Yağmur Sularından Beslenen Akarsular:  Amazon ve Kongo  dünyadaki en bilinendir. Ülkemizde ise, Küçük ve Büyük Menderes Nehri, Susurluk Çayı, Gediz Nehri ve Bakırçay, yağmur suyuyla beslenen akarsulardandır.

2. Kar Erimelerinden Beslenen Akarsular:  Dünyada Ganj ile Indus Nehri, ülkemizde ise Fırat ile Dicle nehri kar erimelerinden beslenen akarsulardır.

3. Sel Sularından Beslenen Akarsular: Genellikle küçük akarsulardır ve süreklilikleri yoktur.

4. Yeraltı Sularından Beslenen Akarsular:   Ülkemizde bulunan Manavgat Nehri ve Köprüçay, yeraltı suları ile beslenir.

5. Gölden Beslenen Akarsular: Mısır’da bulunan Nil nehri kaynağını Viktorya gölünden, Sibirya’daki Yenisey Nehri kaynağını Baykal gölünden, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Missisipi Nehri ise kaynağını Michigan gölünden alır.

6. Karma Akarsular: Birçok farklı kaynaktan beslenen akarsulardır. Kızılırmak ve Yeşilırmak bu tip akarsulara örnektir.

Döküldüğü Yere Göre Akarsular

1. Açık Havza Akarsuları:  Dünyadan, Nil, Missisipi, Tuna, Amazon, Kongo nehirleri açık havza akarsularıdır. Ülkemizde ise, Sakarya, Çoruh, Kızılırmak, Yeşilırmak, Yenice Nehirleri, açık havza akarsularıdır.

2. Kapalı Havza Akarsuları:  Hazar Gölü’ne dökülen Volga Nehri, Aral Gölü’ne dökülen Amuderya ve Sriderya ırmakları, kapalı havza akarsularındandır.

Konuyla ilgili ayrıca, “Akdeniz İkliminin Tarım Faaliyetleri Üzerindeki Etkisi” başlıklı yazıya da bakabilirsiniz.