Deneme Örnekleri ve Yazıları

Edebiyatla ilgilenen herkesin öğrenmesi gereken bir tür olarak deneme örnekleri verilebilir. Deneme yazıları temelde, yazarın samimi bir dille herhangi bir konu hakkında duygu ve düşüncelerini aktarması anlamına gelen edebi metinlerdir. Yazarın metin içerisindeki üslubu ve yazının türünden dolayı diğer edebi yazım türlerine yakınlık gösterebilmektedir.

Yazılması çoğu insan ve yazar için oldukça zordur. Yazar konu seçerken öncelikle edebiyat, sanat, kültür ve düşünce arasından hangisini kendisine yakın hissediyorsa bunlardan birinin üzerine yoğunlaşmaktadır. Yazar bu yazıları oluştururken okuyucuları herhangi bir şeye inandırmaya çalışmamaktadır. Bu yazı plana bağlı olamayan ve yazarın içinden geldiği gibi yazdığı bir yazı türüdür.

Bu yazı türünü daha iyi benimsemek ve anlayabilmek için deneme örnekleri mutlaka gözden geçirilmelidir. Birçok deneme okunup birbiriyle kıyaslandığı zaman her koşulda ve konuda ortak noktanın yazarın en içten haliyle serbest bir dille sohbet edermişçesine yazılar yazdığı fark edilir. Deneme türlerinin diğer türlerden ayıran en büyük ayrımlardan birisi de budur. Yazarlar kendileriyle ve belki de okuyucularla sohbet etme havasında samimi ve açık bir dille görüşlerini dile getirmiştir. Her yönüyle özgün olan bu tür makaleden, fıkra, eleştiri ve anıdan ayrılmaktadır. Okumayı seven insanlar arasında oldukça popüler ve vazgeçilmez bir türdür.

Deneme Konuları

Deneme yazılarını yazarlar kendi kendine konuşur bir şeyler anlatır gibi anlatım biçiminde yazmaktadırlar. Bu deneme konuları oldukça geniş bir yelpazededir. Denemeler hayat, sanat, bilim, edebiyat, ölüm, felsefe, siyaset gibi kişiyi en çok ilgilendiren konulardan yazılıp hazırlanabilmektedir. Okuyucular hangi konuda kendilerini daha yakın hissediyorsa genellikle o deneme yazılarına yönelirler. Ancak deneme yazılarını daha iyi anlayabilmek için birçok çeşidini okumak gerekmektedir.

Özellikle bu felsefe alanı okuyucular için oldukça ilgi çekicidir. Felsefenin içeriği itibariyle çok fazla düşünmeyi ve sorgulamayı gerektiren bir türdür. Ve yazarlar felsefi konulara kendi bakış açıları ve dünya görüşleriyle katkıda bulunmaya çalışır. Ancak yazılan denemelerin yazarın kendi görüşü olduğunu ve herhangi bir şey ispat etmemeye çalıştığı, bilimsel bir dayanağı kendisi söylemedikçe olmadığını unutmamak gerekir. Bu tür denemeleri okurken her zaman bunlar akıllarda olmalıdır.

Deneme yazacak yazarlar ise yazılarını bir görüşü ispat etmek ya da herkesi ikna etmek amacıyla yazmamalıdır. Bu noktada deneme yazısı yazacak yazarların deneme örnekleri bulup sık sık okuması ve hangi konular nasıl dile getirdi gibi önemli noktalara dikkat etmesi gerekmektedir.

Deneme Özellikleri

Deneme özellikleri açısından diğer yazılardan ayrışmaktadır. Düz bir yazı olmasına ek olarak herhangi bir plana bağlı kalmadan içten gelen bir şekilde yazılmaktadır. Konular oldukça geniştir ve yazarın kendi ilgi alanı hakkında yazılabilmektedir. Yazar kesin bir yargıya ulaşmaya çalışmaz bu yüzden ispata da ihtiyaç duymaz.

Kendi hayati tecrübelerini, düşüncelerini, duygularını sade ve samimi bir yazıyla yazar. Okuyucular bu deneme yazılarından insanların düşüncelerinin, zevklerinin ve tecrübelerinin ne kadar farklı olabildiğini en doğru şekilde anlar. Deneme özellikleri açısından çoğu yazar için zor görünse de kendisini rahatlıkla açıklayabilen yazarlar için oldukça basittir. Okuyucular bazen hayat tecrübesi edinmek için yazarların hayatından bazı kesitleri okurlar.

Deneme Türünün Temsilcileri

Deneme türünün kökeni oldukça eskidir. 16. Yüzyıldan sonra başlıca metin türlerinden biri olarak anılmaktadır. Deneme türü Fransız yazar Montaigne ile başlayıp yayılmaya başlamıştır. Deneme türünün temsilcileri birçok ırk ve dinden olabilmektedir. Josep Addison, Sir Fransiz Bacon İngiliz denemeciler arasında en bilinenlerken, Henry David Thoreau İrlandalı deneme yazarları arasında bilinmektedir. Türk edebiyatı da aynı diğer türlerde olduğu gibi deneme türünde de oldukça ürün vermiştir.

Türk edebiyatında deneme kitapları arasında Ahmet Haşim’in Bize Göre, Mahmut Sadık’ın Takvimden Yapraklar, Niçin Kurtulmak, Kurtuluş, Bayrak, Makyajlı Kadın, İlk Adım, Üç Nesil Üç Hayat gibi kitapları sayabiliriz. Türk edebiyatındaki derlemeler genellikle farklı farklı zamanlarda gazete ve dergilerde yayınlanmış yazıların bir araya getirilip kitap olmasıyla oluşturulmuştur. Dönem olarak bakıldığı zaman Tanzimat’tan sonra görülmeye başlanmıştır.

Deneme örnekleri internet ortamında oldukça sık bulunabilmektedir. Bu temsilcilerin deneme türlerini okuyan okuyucular, eski dönemlerdeki durumları çok daha iyi anlayabilmektedirler. Bu türün en büyük yararı da farklı dönemlerdeki eserleri okuyup günümüzle karşılaştırabilme olanağı sağlamasıdır.