Cümle Çeşitleri

Cümle çeşitleri duygu ve düşüncelerimizi ifade etmemizi sağlayan öznesi ve yüklemi olan sözcük gruplarıdır. Cümleler yapıları ve anlamları bakımından çeşitli türlere ayrılırlar. Yüklemin cinsi ve ögelerin nasıl dizildiğine göre de çeşitlilik gösterirler. Cümle çeşitlerini şu gruplarda inceleriz:

• Yüklemine göre cümle çeşitleri
• Ögelerin sıralamasına göre cümle çeşitleri
• Anlamına göre cümle çeşitleri
• Yapısına göre cümle çeşitleri

Bir cümleyi yüklemine göre inceleyeceksek fiil cümlesi ve isim cümlesi olarak iki grupta inceleriz. Fiil cümlesinde yüklem bir eylem içerir. İsim cümlesinde ise yüklem direkt olarak isim veya sıfattır.

Cümlenin ögeleri nasıl dizilmişse farklı türlere ait olur. Kurallı bir cümlede özne cümlenin başında yüklem cümlenin sonunda olur. Cümle çeşitleri örnekleri üzerinden incelediğimizde daha kolay anlarız.

Eğer bir cümlede ögeler kurala göre dizilmediyse devrik cümle olur. Özne ve yüklem olması gereken yerde değildir. “Gözlerim şişti kaşımaktan,” dersek yüklem ortada olduğundan devrik bir cümle kurmuş oluruz.

Cümleyi kurduğumuzda tamamlamadıysak eksiltili cümle kurmuş oluruz. Metni güçlendirmek istediğimizde bu yönteme başvurabiliriz. Bazı yazarlar cümleyi okuyucunun tamamlaması için yarım bırakır.

“Bir elin nesi var…” dediğimizde herkesin bildiği bir deyim olduğu için tamamlamayı okuyucuya bırakmış oluruz.

Anlamı bakımından cümleler çeşitlere ayrılırlar. Biçim ve anlam bakımından olumlu bir cümle kuruyorsak bunlar genel anlamıyla olumlu cümle olurlar. Cümle içerisinde kesin olarak olumlu bir durum ifade edilir.

Cümle Çeşitleri Konu Anlatımı

Anlamı bakımından bir diğer cümle çeşidi de olumsuz cümlelerdir. Cümle çeşitleri anlamına göre olumsuz olduğunda tamamen olumsuz bir durum anlatılır. Hem biçimce hem de anlamca cümlenin olumsuz olması gerekir. Olumsuz cümleler kullandığımız yükleme olumsuzluk anlamı taşıyan eklerin gelmesiyle meydana gelir.

Eğer anlamca bir olumsuzluk anlamı katacaksak “değil, yok, hayır” sözcüklerini kullanmamız gerekir. “Ayşe bugün okula gelmedi,” örneği biçimce olumsuzdur. “Havada hiç güneş yok,” dediğimizde anlamca olumsuz bir cümle kurmuş oluruz.

Şart cümleleri de anlamca cümle çeşitlerinden biridir. Şart cümlesi bir koşula bağlı olan durumları anlatır. “Eğer benimle gelirsen sinemaya giderim,” cümlesi şartlı bir cümledir. Cümle çeşitleri alıştırma yaptığınızda konuyu pekiştirmiş olursunuz.

Anlamı bakımından cümle çeşitlerinden bir diğeri soru cümleleridir. Cümlenin soru cümlesi olması için içinde en az bir adet soru bulunması gerekir.

“Benimle gelecek misin,” cümlesi soru cümlesidir. Emir cümle çeşitleri de anlamına göre cümle türleridir. Bir cümlenin emir cümlesi olması için fiilinin ek almaması gerekir.

“Cevapları tahtaya yaz,” dediğimizde emir cümlesi kullanmış oluruz. Cümle çeşitlerinden bir diğer tür de gereklilik bildiren cümlelerdir. Bu cümleler zorunluluk bildirirler.

“Daha fazla çaba göstermelisin,” dediğimizde gereklilik bildiren bir cümle kurmuş oluruz. Ünlem cümleleri de cümle çeşitlerinden biridir ve olumsuz ya da olumlu duygularımızı aktarmayı sağlarlar.