Fiilde Yapı Nedir ?

Fiilde yapı dilimizde en önemli konulardan biridir. Yapısı bakımından fiiller üç ana grupta incelenirler:

• Basit fiiller
• Birleşik fiiller
• Türemiş fiiller

Basit fiiller yapım eki almazlar. Kök olarak bulunurlar ve yalın haldedirler. Basit fiiller yalnızca çekim eki alırlar. “Oku, git, koş, gel, izle” gibi örnekler cümlede kök halinde bulunduklarında basit fiil olurlar. “Elimdeki tüm kitapları okudum,” cümlesinde ‘okudum’ fiili basittir.

Çünkü yalnızca çekim ekleri almıştır ve bir yapım eki almamıştır. Çekim eki alan fiillerin anlamı değişmediği için fiiller basit fiil olarak kalırlar. “En çok onu seviyor,” cümlesinde sevmek fiili yalnızca -yor zaman kipini ek olarak almıştır bu sebeple basit fiildir. Fiilde yapı nedir konusunu iyi anladığımızda sınavlarda da başarılı olabiliriz.

Bir diğer grup da türemiş fiillerdir. Türemiş fiiller isim veya fiil köküne yapım eki getirilerek oluşturulan fiillerdir. Yapım eki geldiği için anlamları da değişir. Hem isimden hem de fiilden türetilebilirler.

İsimden türetmek için isim olan veya isim soylu olan sözcüklerin yapım eki alması gerekir. Bu şekilde isimden fiile dönüşürler. “Bizim kız son zamanlarda çok güzelleşti,” cümlesinde ‘güzel’ sözcüğü -leş yapım ekini alarak fiil haline gelmiştir ve anlamı değişmiştir.

Bu sebeple türemiş fiil olur. Fiilden türetilen fiiller de direkt olarak yapım ekleri fiillere gelir. “Hastalık yayıldı,” dediğimizde ‘yaymak’ fiiline -ıl ekini getirerek fiil türetmiş oluruz.

Fiilde Yapı Alıştırma

Fiiller yapılarına göre üç gruba ayrılır ve bir diğer grup da birleşik fiillerdir. Fiilde yapı anlatım örnek cümleler üzerinden daha iyi anlaşılır. Birleşik fiiller iki kelimeden oluşurlar ve kelime sayısı daha da artabilir.

Birleşik fiiller kalıplaşmış fiillerdir. İsim ve fiilin yan yana gelmesi, fiil ile fiilin yan yana gelmesi veya birden fazla sözcüğün yan yana gelmesi ile oluşabilirler. Anlamca kaynaşmış fiillerde isim ve fiil bir araya gelerek bir kalıp oluştururlar.

Anlamca kaynaşmış iki sözcük bir araya gelince gerçek anlamlarını kaybederler. Dilimizde önemli yeri olan deyimler buna örnek olarak verilebilir. “Yemeğini evde unuttuğunu anlayınca küplere bindi,” cümlesinde küp ve binmek sözcükleri kaynaşarak fiil oluşturmuş ve gerçek anlamlarını yitirmiştir. Fiilde yapı konu anlatımı sayesinde dilimizi daha iyi şekilde öğrenebilirsiniz.

Birleşik fiiller yardımcı fiiller yardımıyla da kurulabilir. İsim veya isim soylu olan bir sözcüğe eyle, et, buyur, kıl, ol yardımcı fiilleri geldiğinde birleşik fiil oluşturmuş olurlar. “Ödevlerimi yapmamda ablam yardım etti,” cümlesinde yardım ismine etmek yardımcı fiili gelerek birleşik fiil oluşturmuştur.

Birleşik fiiller bir fiile baka bir fiilin yan yana gelmesiyle de oluşabilirler. İki fiil yan yana gelerek kalıplaşmış bir birleşik fiil oluşturur. İki fiilden meydana gelen birleşik fiiller yeterlilik, süreklilik, tezlik anlamı taşıyan fiillerdir.