Mani Nedir ?

Mani, halk edebiyatında geniş bir yere sahip olan yapı taşı edebi ürünler arasında yer almaktadır. Halk edebiyatındaki pek çok türde olduğu gibi, mini türünde de genellikle anonimlik bulunur. Yani genel anlamda manilerin, söyleyeni ve ya üreteni belli değildir. Geçmişten günümüze halk arasında kullanılarak eklemeler ve çıkarmalar söz konusu olmuştur. Ayrıca manilerde yöresellik de vardır.

Ülkemizin pek çok yerinde, halkın diline yerleşmiş, yerel maniler bulunur. Bu yönüyle manilerin ortaya çıktığı bölge halkının sosyal, kültürel ve lengüistik özelliklerini yansıttığını söylemek de mümkündür. Toplumsal değerler bakımından son derece güçlü olan bu türde, döneminin genel özelliklerini yansıtması gibi bir durum da söz konusudur.

Maninin Özellikleri

Maniler, belli başlı edebi ölçülerle üretilmiştir. Bu hem sözlü hem de yazılı edebiyat için geçerlidir. Genel itibariyle maniler yedi heceden ve dört dizeden oluşmaktadır. kimi örneklerde 14 dizeye kadar çıktığı da görülmektedir.4 dizeli manilerde İlk ve üçüncü dizelerle, ikinci ve dördüncü dizelerin uyak kalıbı alması şeklinde bulunmaktadır. Bu anlamda uyak düzeni a, b, a, b şeklindedir.

Halk edebiyatında geniş yer tutan bu türün, ilk iki dizesinde takip eden dizede yer alan konunun girizgâhı yapılır. Yani ilk iki dize üçüncü ve dördüncü dizelerin hazırlığı niteliğindedir. Üçüncü ve dördüncü dizelerde ise, asıl ifade edilmek istenen konu yer alır. Maninin genel duygusu da yine üçüncü ve dördüncü dizelerde aktarılır.

Manilerde genellikle hâkim olan konu, bireysel aşktır. Ancak insana ve topluma dair ortaya çıkan pek çok mani örneği de bulunur. Divan Edebiyatı’nda maniye karşılık gelen tür tuyuğ olarak ifade edilebilir. Maninin özellikleri bu şekildedir.

Mani Çeşitleri

Mani çeşitleri, beş ana başlık altında değerlendirilmektedir. Farklı özelliklere sahip olan bu türler,

• Düz mani
• Cinaslı (kesik) mani
• Ayaklı mani ( doldurmalı kesik mani)
• Deyiş
• Yedekli bir diğer adıyla artık manidir.

Düz mani, 7’li hece ölçüsüyle söylenen ve dört dizeden oluşan mani türüdür. Kafiyesi a, a, b, a şeklindedir. Düz maniler tam mani olarak da ifade edilir. Cinaslı manilerin bir diğer adı kesik manidir. İlk dizede genellikle cinaslı bir söz bulunur. Hece sayısı açısından ilk dize diğerlerine göre daha azdır. Yedekli yani artık manilerde ise ilk dört dizeye ek olarak iki dize daha eklenir. Bunun yapılmasındaki amaç anlamı pekiştirmek, anlatımı güçlendirmektir. Sonda eklenen iki dize artık mani adını almasına neden olur. Deyiş mani türü iki kişinin karşılıklı olarak söylemesine elverişli bir yapıdadır. Aşıkların yaptığı atışmalar buna örnek olarak gösterilebilir. Anlamsal bakımdan soru ve cevap şeklindedir. Amaç iki kişinin birbirini tamamlamasıdır. Ayaklı manide ise, kesik maninin ilk dizesinin doldurulması tekniğiyle söyleme söz konusudur. Bu türe doldurmalı kesik mani de denmektedir.

Mani Örnekleri

1-Hıçkırık tuttu beni
Tuttu kuruttu beni
Elin oğlu değil mi
Gitti unuttu beni

2-Seviyorum kimi
En güzel birisini
Nasıl anlatsam sana
İlk harflerine baksana

3-Ana başta taç imiş
Her derde deva imiş
Bir evlat piir olsada
Anaya muhtaç imiş

4-Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın

5-Ayva külde pişer mi?
Gül yanaktan düşer mi?
Sen orada ben burda,
Bana gülmek düşer mi?

6-Ah o beni o beni
Kakül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni

7-Bahçelerde kereviz,
Biz güzeli severiz;
Bize Ankara’lı derler,
Çünkü biz yürekten severiz.